جرثقيل:
جرثقيل يا جراثقال يكي از ماشين الات بسيار پركاربرد در كارگاه ها و پروژه هاي عظيم عمراني مي باشد.
جرثقيل كلمه اي عربي مي باشد كه معادل آن در زبان فارسي گرانبر مي باشد.
در اين مقاله با شما خواهيم بود تا شما را با جرثقيل،كاربرد هاي آن در پروژه هاي عمراني و نكات ايمني كه در هنگام كار با اين ماشين بايد رعايت نمود آشنا نماييم.
جرثقيل:
جرثقيل يا جراثقال يكي از ماشين الات بسيار پركاربرد در كارگاه ها و پروژه هاي عظيم عمراني مي باشد.
جرثقيل كلمه اي عربي مي باشد كه معادل آن در زبان فارسي گرانبر مي باشد.
در اين مقاله با شما خواهيم بود تا شما را با جرثقيل،كاربرد هاي آن در پروژه هاي عمراني و نكات ايمني كه در هنگام كار با اين ماشين بايد رعايت نمود آشنا نماييم.
جرثقيل:
جرثقيل يا جراثقال يكي از ماشين الات بسيار پركاربرد در كارگاه ها و پروژه هاي عظيم عمراني مي باشد.
جرثقيل كلمه اي عربي مي باشد كه معادل آن در زبان فارسي گرانبر مي باشد.
در اين مقاله با شما خواهيم بود تا شما را با جرثقيل،كاربرد هاي آن در پروژه هاي عمراني و نكات ايمني كه در هنگام كار با اين ماشين بايد رعايت نمود آشنا نماييم.
تاريخچه جرثقيل
جرثقيل هاي اوليه حدود ۴۰۰۰ سال پيش و در تمدن مصر باستان براي جابه جايي آب مورد استفاده قرار مي گرفتند.
اين وسيله به شادوف(shaduf) معروف بوده است.
قسمت هاي تشكيل دهنده اين دستگاه چوبي عبارت اند از:
- يك تكيه گاه افقي
- دو تكيه گاه عمودي
- يك بازوي گردان
نحوه كار اين دستگاه همچنين به اين صورت بود كه براي تعادل در يك طرف، وزنه‌ي تعادلي و در انتهاي ديگر بازوي گردان كه آب يا كالا را جابه‌جا مي‌كردند قرار داشته است.
نمونه اي از دستگاه شادوف كه استفاده از آن در مصر باستان مرسوم بوده است.
استفاده از جرثقيل در يونان و روم باستان:
استفاده از نمونه هاي اوليه ي گرانبرها در يونان و روم باستان نيز شايع بوده است.
به عنوان مثال شواهد باستان شناسان بيانگر اين مطلب است كه ۶ قرن قبل از ميلاد مسيح يونانيان از وسايلي چوبي براي حمل وسايل سنگين استفاده مي كردند.
رومي ها در ساختار جراثقال يوناني ها تغييراتي را ايجاد نموداند و از آن در ساخت و ساز استفاده مي كردند.
گرانبر هايي كه روميان از آن استفاده مي كردند به Treadwheel crane معروف است.
نمونه ي اوليه ي جرثقيل كه توسط روميان مورد استفاده قرار مي گرفته است.
در قرن شانزدهم ميلادي براي افزايش طول باربرداري جرثقيل، قسمت Jib به Boom يعني بازوي اصلي اضافه شد.
در تصوير فوق قسمت هاي ذكر شده را مي توانيد به خوبي مشاهده نماييد.
با انقلاب صنعتي استفاده از جرثقيل ها براي حمل بار در بنادر رونق گرفت.
در سال ۱۸۳۸ ويليام آرمسترانگ كارخانه دار و بيزينسمن انگليسي جرثقيلي ساخت كه با قدرت آب كار مي كرد.
يكي از گرانبرهاي او توسط نيروي دريايي ايتاليا در سال ۱۸۸۳مورد استفاده قرار گرفت.
اين دستگاه تا اواسط دهه ۱۹۵۰ براي فعالت گوناگون استفاده مي شد و هنوز با گذشت چندين دهه اين گرانبر در شهر ونيس پايدار مي باشد.
امروزه گرانبرهاي گوناگوني موجود مي باشد كه در ادامه به معرفي آنها مي پردازيم.
تعريف جرثقيل:
تعريف ارايه شده از جرثقيل(crane)و جرثقيل متحرك(mobilecrane)،توسط سازمان بين المللي استاندارد،طبق استاندارد شماره ISO3406-1 عبارت است از:
۱-جرثقيل كرين (crane)
ماشيني كه فعاليت اصلي آن باربرداري و جابه جايي بار به صورت معلق در هوا مي باشد كه اين فعاليت در آن،به وسيله قلاب يا ساير تجهيزات مشابه صورت مي پذيرد،را جرثقيل مي گويند.
۲-جرثقيل متحرك:(mobile crane):
جرثقيلي است كه مجهز به دكل يا بوم(و يا تجهيزات بوم برجي)بوده و قابليت راهپيمايي،بارگيري و تخليه را بدون استفاده از مسير ويژه و يا تكيه گاهي براي پايداري خود دارا مي باشد.
كاربرد جرثقيل در پروژه هاي عمراني:
همان طور كه قبلاً گفته شد از گرانبرها در بيشتر پروژه هاي عمراني استفاده مي شود.
كاربرد اين ماشين در پروژه هاي عمراني عبارت است از:
- بتن ريزي بالاخص سازه هاي بلند مرتبه
- استفاده به عنوان بالابر
- تخليه و بارگيري مصالح و لوازم
- كمك به اجراي اسكلت بتني
- برپا نمودن اسكات فلزي
انواع جرثقيل
جرثقيل هاي مرسوم امروزي عبارت اند از:
- جرثقيل برجي يا تاوركرين(Tower crane)
- جرثقيل هاي موبايل(ماشيني)
- جرثقيل هاي سقفي
- جرثقيل هاي دروازه اي
- جرثقيل هاي بازويي
- جرثقيل هاي آويز
- جرثقيل هاي خاص
در اكثر پروژه هاي عمراني تاوركرين بيشترين استفاده را داشته.
انواع ديگر جراثقال بيشتر در بنادر و يا مكان هاي صنعتي استفاده مي شوند.
۱-جرثقيل برجي:
نمايي از دو تاوركرين كه براي برج سازي مورد استفاده قرار گرفته اند.
اين گرانبر براي كار كردن در سطوح پرازدحام طراحي گرديده است.
در اين جراثقال از وزنه تعادل براي ايجاد تعادل استفاده مي شود.
در اين ماشين كشش به وسيله برج به جاي دكل يا ماشين به زمين منقل مي گردد.
لازم به ذكر است از اين وسيله در مواردي چون سدسازي،برج سازي،پل سازي،سوله سازي و… استفاده مي شود.
خواندن اين مطلب هم به شما توصيه ميكنيم: كار در دنياي عمران يا تجارت ماده مخدر؟
قسمت هاي اصلي اين ماشين عبارت اند از:
- منبع قدرت
- پايه ثابت(بتن)يا پايه ي متحرك(كاميون ريلي)
- دكل يا برج
- بازوي ثابت يا متحرك
- كابل بالابر و سيستم موتور
- سيستم كابل معلق
- سيستم حائل جرثقيل
- صفحه ي متحرك براي بازو و اتاقك اپراتور
- سيستم وزنه ي تعادل
- اتاقك اپراتور
مشخصه هاي تاوركرين ها:
مهمترين شاخصه هاي اين ماشين عبارت اند از:
- ارتفاع ثابت دكل در هنگام كار
- قابليت گرداندن بار
- شعاع كار قابل تنظيم
- قابليت بالا بردن و پايين آوردن بارها
انواع تاوركرين ها:
تاوركرين ها به دو نوع ثابت(روي جك و روي پايه) و متحرك تقسيم بندي شده.
تاورگرين هاي متحرك خود داراي انواع ديگري مي باشد كه عبارت اند از:
- ريلي(كششي و خودكششي)
- چرخ لاستيكي(كششي و خودكششي)
- پشت كاميوني(چرخ لاستيكي و چرخ زنجيري)
انواع دكل تاوركرين
در تاوركرين ها دكل ها داراي اشكال گوناگون مي باشند.
دكل هاي رايج در اين جرثقيل عبارت اند از:
- دكل بالارونده
- دكل ثابت
- دكل قطعه اي قابل اقزايش
- دكل تلسكوپي
همچنين لازم به ذكر است كه فرم كلي دكل در تاوركرين به صورت مشبك و لوله اي مي باشد.
۲-جراثقال موبايل(ماشيني):
اين ماشين بر روي زمين به دو صورت ثابت (نصب جك) و كارگاهي (متحرك با بار) عمل مي‌كند.
۳-جرثقيل سقفي:
اين نوع جرثقيل داراي دو نوع تك پل و دو پل مي باشد.
معادل انگليسي اين دستگاه overhead crane مي باشد.
اين ماشين عموماً براي انتفال عمودي و افقي بار در انبارها و سالن‌هاي صنعتي مورد استفاده قرار مي گيرد.
۴-جراثقال دروازه اي:
اين نوع جرثقيلها به دو صورت دروازه‌اي و نيم دروازه‌اي قابل استفاده هستند.
جرثقيل هاي نيم دروازه اي عموماً در محيط‌هاي خارج از سالن نصب مي‌گردند كه ويژه‌ي تخليه و بارگيري اجناس مي‌باشند.
از گرانبر دروازه اي جهت جابه‌جايي بار در محيط‌هاي باز و در داخل سالن‌ها استفاده مي گردد.
معادل انگليسي گرانبر دروازه اي Gantry Crane و گرانبر نيمه دروازه اي Semi Gantry crane مي باشد.
نمونه اي از يك جرثقيل نيمه دروازه اي.
۵-جراثقال بازويي:
اين نوع ماشين عموماً در صنايع كاربرد دارد.
انواع اين گرانبر عبارت اند از:
- بازويي(ديواري)
- ستوني بازويي
۶-جرثقيلهاي آويز
اين جرثقيلها درسالن‌ها و مكانهاي با محدوديت ارتفاع و خطوط مونتاژ سري (خودروسازي و…) در ظرفيت تا ۵ تن قابل استفاده‌اند.
۷-جرثقيلهاي خاص:
اين گرانبرها تركيبي از موارد فوق الذكر مي باشند كه در مكان هايي خاص مورد استفاده قرار مي گيرند.
نكات ايمني جرثقيل
يكي از ماشين آلات بسيار پر خطر و حادثه آفرين جرثقيل مي باشد.
به همين دليل در هنگام كار با اين ماشين رعايت نكات ايمني نه تنها ضروري بلكه حياتي نيز مي باشد.
در هنگام كار با اين دستگاه توجه به نكات زير ضروري مي باشد:
- رانندگان جرثقيل بايستي داراي گواهينامه معتبرباشند ومعاينه پزشكي شوند.
- پيشگيري از تماس جرثقيل با كابل هاي برق
- بازرسي دقيق طناب قبل از استفاده از آن به منظور حمل بار
- طناب پيچي مناسب اطراف بار
- در هواي طوفاني يا بادهاي شديد كار را متوقف كنيد.
- استفاده از پرسنل مناسب جهت آماده كردن بار،به خصوص هنگاميكه بار از بالاي سازه و يا بالاي سر كاركنان عبور مي كند.
لازم به ذكر است نكات فوق الذكر تنها چند مورد از چندين نكته مي باشد كه در هنگام كار با جرثقيل بايد به آن توجه كنيد و توجه به آنها مي تواند ريسك بروز حوادث را به صورت چشم گيري كاهش دهد.
انواع طناب مورد استفاده در جرثقيلها:
به منظور بلند نمودن بار در كارگاه ها بسته به نوع فعالت از طناب هايي با جنس هاي گوناگون استفاده مي شود.
جنس هاي گوناگون طناب عبارت اند از:
- زنجير ساخته شده از آلياژ فولادي
- طناب سيمي
- نايلون
- پلي استر
- الياف مصنوعي
- طناب فيبري طبيعي و مصنوعي
در ادامه به بررسي هر كدام از موارد فوق مي پردازيم.
۱-زنجير ساخته شده از آلياژ فولادي:
از اين نوع طناب براي حمل مواد داغ استفاده مي شود
۲-طناب سيمي:
از ويژگي هاي اين طناب مي توان به موارد زير اشاره نمود:
الف:اقتصادي بودن
ب:انعطاف پذيري
پ:در دسترس بودن و دسترسي آسان
د:مقاومت بودن در برابر خوردگي
۳-نايلون
اين نوع طناب ها براي حمل بار در شرايط چرب يا قليايي مناسب مي باشند.
از خصايص ديگر اين نوع طناب ها مي توان به مقاوم بودن در برابر مواد شيميايي اشاره نمود.
۴-پلي استر:
از اين طناب ها معمولاً در زماني كه به حداكثر كشش احتياج باشد استفاده مي نماييم.
۵- الياف مصنوعي:
از اين نوع طناب براي بارهايي كه در معرض مواد اسيدي مي باشند مناسب مي باشد.
خواندن اين مطلب هم به شما توصيه ميكنيم: آشنائي با دپارتمان هاي مختلف تصفيه ي فاضلاب شهري
۶-طناب هاي فيبري و مصنوعي:
از ويژگي هاي بارز اين نوع طناب ها مي توان به موارد زير اشاره نمود:
- قابليت چسبيدن به بار
- نرم بودن
- عدم آسيب رساندن به سطح بار
- ارزان قيمت بودن
از معايب اصلي اين طناب ها اين است كه از آن ها براي بالا بردن بارهاي سنگين نمي توان استفاده نمود.
لازم به ذكر است كه توجه به نوع طناب جرثقيل از نكات بسيار مهم در كارگاه مي باشد.
همچنين بايد براي حمل هر نوع بار از طناب استاندارد مخصوص آن كالا استفاده نمود.
انجام پروژه دانشجويي معماري